Brex – niet weer!!

BREXIT – Maak je geen zorgen, ik zal het maar een keer zeggen. Veel van de discussie gaat over de interne markt, de Ierse grens en vooral over de geplande datum. Niemand weet wat er gaat gebeuren. En menigeen wil er helemaal niet meer over spreken. Taal is het enige onderwerp in deze context dat niet zo emotioneel geladen is. Wat gebeurt er met Engels als het VK de EU verlaat?

De talen van de EU

Er zijn in totaal 24 officiële talen van de EU en ze hebben in principe een equivalente status. Alle officiële publicaties zijn beschikbaar in deze talen, zoals wetteksten van het Publicatieblad van de EU. Wanneer een lid van het Europees Parlement tijdens een sessie spreekt, mag deze in een of meerdere van de 24 officiële talen betogen. Het betoog wordt vervolgens vertaald in de andere officiële talen. Een groot aantal vertalers en tolken zijn werkzaam voor de Europese Unie. De vertaalafdeling is de grootste afdeling binnen het Europees Parlement. Bijna één derde deel van de medewerkers van het Parlement werkt in taalgerelateerde zaken. Om tijd en geld te besparen, worden alle voorbereidende documenten meestal niet in alle talen vertaald. De Europese Commissie bijvoorbeeld gebruikt Engels, Frans en Duits als werktalen, in deze volgorde. Met betrekking tot contact met de EU-burgers, zorgen de EU-instellingen ervoor dat men altijd contact kan opnemen via een van de officiële talen en ook een antwoord in diezelfde taal kan ontvangen.
Nu dat het VK de EU verlaat, zou Engels geen officiële taal van de EU meer zijn. Destijds hebben Ierland en Malta gekozen om Iers en Maltees toe te voegen aan de officiële talen van de EU. Er zijn dus twee hoofdvraagen die ik in de volgende tekst zal bespreken: Zal er nog Engels gesproken worden in de EU als het VK de EU verlaat? Of moet er, wanneer het enige land met Engels als officiële taal de EU verlaat, één werktaal gekozen worden? En onstaat er een Europees Engels?

De toekomistige status van Engels

In het geval dat Engels geen officiële taal meer zou zijn, vlamt de discussie op over één werktaal, bijvoorbeeld Frans. Er zijn een aantal voordelen als er één werktaal in de EU komt. Volgens Ammon zouden er minder vertalers nodig zijn, en de efficiëntie en productiviteit zouden worden verbeterd. Mogelijkerwijs zou deze taal dan ook overlopen naar de maatschappij. Een lingua franca buiten de EU-instellingen zou de groei van regionale mobiliteit en van een gemeenschappelijke publieke sfeer versterken, vooral via de media. Zelfs een nieuw eigenaarschap van de taal zou kunnen onstaan, een zogenaamd “Europees Engels”. Desalniettemin gaat dit denkelijk niet gebeuren gezien er veel voorstanders van de Duitse and Franse taal zijn. Een keuze voor één werktaal zou minder aanwending van andere taalen impliceren. Minder gebruik van een taal zou ook resulteren in reductie van prestige en in het algemeen een verlies van invloed in de wereld van deze taal, aangezien mensen minder bevorderd worden de taal te leren. Deze redenering wordt ook veel gebruikt ten opzichte van engelstalig onderwijs op Universiteiten.

Buiten het verlies van prestige van een taal, is er nog een aspect om rekening mee te houden. Tegerlijkertijd is dit het belangrijkste argument waarom ik verwacht dat de status van het Engels niet zal veranderen binnen EU-instellingen en de EU-samenleving.
De werktalen zijn de meest gerenommeerde talen waarvan men verwacht dat veel andere burgers er in kunnen communiceren. Dat is Engels en vervolgens Frans, soms ook wel Duits. Hetzelfde geldt voor de hedendaagse samenleving volgens de Swaan. Ongeacht welk standpunt de EU inneemt en in welke mate zij de diversiteit van de talen zal proberen te bestrijden, uiteindelijk is het in ieders voordeel om de taal te leren die iedereen ook kiest om te studeren. Deze taal is Engels over de hele wereld, en dat zal zo blijven, ongeacht of het VK vertrekt of niet. Het zou onzin zijn om Frans of Duits als de enige werktalen te kiezen, terwijl Engels al overheersend is. Wellicht zal dit niet goed vallen bij moedertaalsprekers van het Engels uit Malta en Ierland. De keuze voor het gebruiken van meerdere werktalen (waaronder Engels), terwijl men andere talen niet officieel naar de tweede rang delegeerd, zou niemand beroeren.

In the end the EU cannot have an effective language policy because of its own intrinsic dilemma, and because the citizens follow individual preferences, guided by their expectations of other people’s choices

de Swaan

Dit is de hedendaagse status die ook de meest geschikte optie voor alle lidstaaten blijkt te zijn.

Krijgen wij een Europees Engels?

Visies voor een post-VK Engels zijn divers. Echter de meest voorkomende opvatting is een Europees Engels, zoals uitgelegd door Modiano. Als het VK als vertegendwoordiger van het standaard Engels verdwijnt, zullen Europeanen de kans krijgen om een Engels te ontwikkelen dat verschilt van het Brits Engels, een “Europees Engels”. Dit omvat vooral invloeden uit hen eigen moedertaal, bijvoorbeld met nieuwe woorden zoals eventual (Engels) met de betekenis van misschien in plaats van tenslotte. Een andere illustratie van woorden die Europeanen vaak verkeerd gebruiken zijn idiomen die niet in het Britse Engels maar wel in andere Europese talen bestaan. In een nieuw Europees Engels met een standaardschrift zouden deze idiomen een huis vinden.
Hierbij vergeet men slechts een ding: het kenmerkende karakter van Europa is diversiteit. Crystal wijst erop dat men culturele kennis nodig heeft om de verschillende Engelsen te begrijpen met de velerlei idiomen. Hij voorspelt dat Europees Engels alleen zal ontwikkelen als er een zelfbewustzijn is van de culturele identiteit in Europa. Evenwel, is er een enkele, uniforme culturele identiteit in de EU? Ik denk van wel! Deze is echter nog niet krachtig genoeg om in taalontwikkeling te voorzien. Het is nog maar de vraag hoe het Europees Engels er over 30 jaar uit zal zien.

Bibliografie

Ammon, U. (2006). Language conflicts in the European Union; On finding a politically acceptable and practicable solution for EU institutions that satisfies diverging interests. International Journal of Applied Linguistics, 16(3), 319-338.

De Swaan, A. (2007). The language predicament of the EU since the enlargements. Sociolinguistica.

Modiano, M. (2017). English in a post-Brexit European Union. World Englishes, 36(3), 313-327.

Crystal, D. (2017). The future of new Euro-Englishes. World Englishes, 36(3), 330-335.